Anizocytoza: definicja, objawy i leczenie

Anizocytoza to termin używany w hematologia gdy występuje nieprawidłowość wielkości między krwinkami tej samej linii komórkowej, taka jak:

• Czerwone krwinki, zwany także czerwonymi krwinkami lub erytrocytami;
• płytki krwi, zwany także trombocytami.

W zależności od danej linii komórkowej można wyróżnić kilka anizocytoz:

• anizocytoza erytrocytów gdy nieprawidłowość dotyczy erytrocytów (czerwonych krwinek);
• anizocytoza płytek, czasami nazywana anizocytozą trombocytową, gdy nieprawidłowość dotyczy trombocytów (płytek krwi).

W zależności od rodzaju stwierdzonej nieprawidłowości, anizocytozę określa się czasami jako:

• anizocytoza, częściej określany skrótem mikrocytoza, gdy komórki krwi są nienormalnie małe;
• anizo-makrocytoza, częściej określany skrótem makrocytoza, gdy komórki krwi są nienormalnie duże.

Anizocytoza to nieprawidłowość krwi zidentyfikowana podczas hemogram, zwany także morfologią i formułą krwi (NFS). Przeprowadzane przez pobranie próbki krwi żylnej, badanie to dostarcza wielu danych na temat komórek krwi.

Wśród wartości uzyskanych podczas morfologii krwi wskaźnik dystrybucji krwinek czerwonych (RDI) nazywany jest również wskaźnikiem anizocytozy. Umożliwiając ocenę zmienności wielkości czerwonych krwinek w krwiobiegu, wskaźnik ten umożliwia identyfikację anizocytozy erytrocytów. Jest uważany za normalny, gdy wynosi od 11 do 15%.

Mówiąc ogólnie, anizocytoza jest terminem używanym przez lekarzy w odniesieniu do anizocytozy erytrocytów. W odniesieniu do czerwonych krwinek ta nieprawidłowość krwi jest zwykle spowodowana: niedokrwistość, nieprawidłowy spadek poziomu czerwonych krwinek lub hemoglobiny we krwi. Ten niedobór może powodować komplikacje, ponieważ czerwone krwinki są komórkami niezbędnymi do dystrybucji tlenu w organizmie. Obecna w czerwonych krwinkach hemoglobina jest białkiem zdolnym do wiązania kilku cząsteczek tlenu (O2) i uwalniania ich w komórkach.

Można wyróżnić kilka rodzajów anemii wywołujących anizocytozę erytrocytów, w tym:

• dotychczasowyniedokrwistość z niedoboru żelaza, spowodowany niedoborem żelaza, który jest uważany za anemię mikrocytarną, ponieważ może prowadzić do anizocytozy z tworzeniem małych czerwonych krwinek;
• niedokrwistość z niedoboru witamin, z których najczęstsze to niedokrwistości z niedoboru witaminy B12 i niedokrwistości z niedoboru witaminy B9, które są uważane za anemie makrocytowe, ponieważ mogą powodować anizomakrocytozę z wytwarzaniem dużych zdeformowanych czerwonych krwinek.
• dotychczasowyniedokrwistość hemolityczna, charakteryzujący się przedwczesnym zniszczeniem czerwonych krwinek, co może być spowodowane nieprawidłowościami genetycznymi lub chorobami.

Anizocytoza płytkowa ma również pochodzenie patologiczne. Anizocytoza płytkowa może być w szczególności spowodowana zespołami mielodysplastycznymi (MDS), które stanowią zespół chorób spowodowanych dysfunkcją szpiku kostnego.

Specyficzne przyczyny anizocytozy

Fizjologiczny

Nie zawsze obecność anizocytozy wskazuje na jakąkolwiek patologię. Na przykład u noworodków obserwuje się makrocytozę fizjologiczną. Wynika to ze stopniowego dojrzewania szpiku kostnego i procesów mitozy w hematopoetycznych komórkach macierzystych. Do drugiego miesiąca życia anizocytoza powoli ustępuje samoistnie.

niedobór żelaza

Najczęstszą patologiczną przyczyną anizocytozy jest niedobór żelaza. Przy braku żelaza w organizmie dochodzi do naruszenia dojrzewania erytrocytów, tworzenia ich błony komórkowej i tworzenia się hemoglobiny. W rezultacie zmniejsza się wielkość czerwonych krwinek (mikrocytoza). Przy wyraźnym braku żelaza całkowita zawartość hemoglobiny we krwi zmniejsza się i rozwija się niedokrwistość z niedoboru żelaza (IDA).

Wraz z anizocytozą bardzo często występuje hipochromia, czyli zmniejszone wysycenie erytrocytów hemoglobiną. Anizocytoza wraz z innymi zmianami wskaźników erytrocytów (MCV, MCH, MCHC) może poprzedzać rozwój IDA w tzw. utajonym niedoborze żelaza.

Również anizocytoza może utrzymywać się na początku suplementacji żelaza w leczeniu niedokrwistości z niedoboru żelaza. Ponadto ma dość specyficzny charakter – we krwi występuje duża liczba zarówno mikrocytów, jak i makrocytów, dlatego histogram rozmieszczenia erytrocytów ma charakterystyczny wygląd dwóch pików.

Przyczyny niedoboru żelaza:

• Czynnik pokarmowy.
• Dzieciństwo, okres dojrzewania, ciąża (okresy zwiększonego zapotrzebowania na żelazo).
• Obfite przedłużone miesiączki.
• Przewlekła utrata krwi: choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy, hemoroidy, skaza krwotoczna.
• Stan po resekcji żołądka lub jelit.
• Genetyczne zaburzenia metabolizmu żelaza: dziedziczna atransferrynemia.

Pobieranie krwi do badań

Niedobór witaminy B12 i kwasu foliowego

Inną przyczyną anizocytozy, czyli makrocytozy, jest niedobór witaminy B12 z kwasem foliowym, a bardzo często obserwuje się niedobór witamin w stawach. Wynika to z ich ściśle zachodzących reakcji metabolicznych. Brak witaminy B12 zapobiega przemianie kwasu foliowego w aktywną, koenzymatyczną formę. To zjawisko biochemiczne nazywa się pułapką foliową.

Brak tych witamin prowadzi do naruszenia zasad purynowych i pirymidynowych (głównych składników DNA), co przede wszystkim wpływa na pracę szpiku kostnego, jako narządu o najwyższej aktywności proliferacji komórkowej. Powstaje hematopoeza megaloblastyczna – do krwi obwodowej przedostają się nie w pełni dojrzałe komórki z elementami jądra komórkowego, zwiększone wysycenie hemoglobiną i zwiększeniem rozmiaru, czyli niedokrwistość ma charakter makrocytowy i hiperchromiczny.

Główne przyczyny niedoboru witaminy B12:

• Ścisła dieta i wykluczenie produktów pochodzenia zwierzęcego.
• zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka.
• Autoimmunologiczne zapalenie żołądka.
• Resekcja żołądka.
• Dziedziczny niedobór czynnika wewnętrznego Castle.
• zaburzenia wchłaniania : celiakia, nieswoiste zapalenie jelit.
• Inwazje robaków: diphyllobothriasis.
• Wada genetyczna transkobalaminy.

Może jednak wystąpić izolowany niedobór folianów. W takich przypadkach jedyną patologiczną zmianą we krwi może być anizocytoza (makrocytoza). Dzieje się tak głównie w alkoholizmie, ponieważ alkohol etylowy spowalnia wchłanianie kwasu foliowego w przewodzie pokarmowym. Również brak kwasu foliowego i późniejsza makrocytoza występuje u pacjentek długotrwale stosujących doustne środki antykoncepcyjne, u kobiet w ciąży.

Talasemia

W niektórych przypadkach anizocytoza (mikrocytoza) wraz z hipochromią mogą być objawami talasemii, grupy chorób charakteryzujących się genetyczną nieprawidłowością w syntezie łańcuchów globiny. W zależności od mutacji danego genu występuje brak niektórych łańcuchów globiny i nadmiar innych (łańcuchów alfa, beta lub gamma). Ze względu na obecność wadliwych cząsteczek hemoglobiny, krwinki czerwone zmniejszają swój rozmiar (mikrocytoza), a ich błona jest bardziej podatna na zniszczenie (hemoliza).

Dziedziczna mikrosferocytoza

W chorobie Minkowskiego-Choffarda na skutek mutacji genu kodującego powstawanie białek strukturalnych błony erytrocytów zwiększa się przepuszczalność ich ściany komórkowej w krwinkach czerwonych i gromadzi się w nich woda. Erytrocyty zmniejszają się i stają się kuliste (mikrosferocyty). Anizocytoza w tej chorobie często łączy się z poikilocytozą.

niedokrwistości syderoblastyczne

Bardzo rzadko anizocytoza może być spowodowana obecnością niedokrwistości syderoblastycznej, stanu patologicznego, w którym upośledzone jest wykorzystanie żelaza, podczas gdy zawartość żelaza w organizmie może być prawidłowa lub nawet podwyższona. Przyczyny niedokrwistości syderoblastycznej:

• Zespół mielodysplastyczny (najczęstsza przyczyna).
• Przyjmowanie leków zaburzających metabolizm witaminy B6.
• Przewlekłe zatrucie ołowiem.
• Mutacja genu ALAS2.

Diagnostyka

Wykrycie wniosku „anizocytoza” w postaci badania krwi wymaga odwołania lekarz ogólny w celu ustalenia przyczyny tego stanu. Na wizycie lekarz zbiera szczegółowy wywiad, ujawnia obecność dolegliwości charakterystycznych dla niedokrwistości (ogólne osłabienie, zawroty głowy, pogorszenie koncentracji itp.). Wyjaśnia, czy pacjent na bieżąco przyjmuje jakieś leki.

Podczas obiektywnego badania zwraca się uwagę na obecność objawów klinicznych zespołu niedokrwistości: bladość skóry i błon śluzowych, niskie ciśnienie krwi, przyspieszenie akcji serca itp. W przypadku dziedzicznej niedokrwistości hemolitycznej obecność oznak deformacji kości szkielet jest charakterystyczny.

Planowane są dodatkowe badania:

• Ogólna analiza krwi. W KLA wskaźnikiem analizatora hematologicznego odzwierciedlającym obecność anizocytozy jest RDW. Może być jednak błędnie zawyżony ze względu na obecność zimnych aglutynin. Dlatego badanie mikroskopowe rozmazu krwi jest obowiązkowe. Mikroskopia może również wykryć objawy niedoboru witaminy B12 (ciałka Jolly'ego, pierścienie Kebota, hipersegmentację neutrofili) i inne wtręty patologiczne (ziarnistość zasadochłonna, ciałka Pappenheimera).
• Chemia krwi. W biochemicznym badaniu krwi sprawdza się poziom żelaza w surowicy, ferrytyny i transferyny. Można również zauważyć markery hemolizy – wzrost stężenia dehydrogenazy mleczanowej i bilirubiny pośredniej.
• Badania immunologiczne. W przypadku podejrzenia zmiany autoimmunologicznej przewodu pokarmowego wykonuje się badania w kierunku przeciwciał przeciwko komórkom okładzinowym żołądka, przeciwciał przeciwko transglutaminazie i gliadynie.
• Wykrywanie nieprawidłowej hemoglobiny. W diagnostyce talasemii wykonuje się elektroforezę hemoglobiny na folii z octanu celulozy lub wysokosprawną chromatografię cieczową.
• Diagnostyka mikrosferocytozy. W celu potwierdzenia lub wykluczenia dziedzicznej mikrosferocytozy przeprowadza się badanie oporności osmotycznej erytrocytów oraz badanie EMA przy użyciu barwnika fluorescencyjnego eozyno-5-maleimidu.
• badania parazytologiczne. W przypadku podejrzenia dyfilobotriozy zalecana jest mikroskopia rodzimego preparatu kału w celu wyszukania jaj tasiemca szerokiego.

Czasami konieczne jest przeprowadzenie diagnostyki różnicowej między IDA a talasemią mniejszą. Można to zrobić już za pomocą ogólnego badania krwi. W tym celu oblicza się wskaźnik Mentzera. Stosunek MCV do liczby krwinek czerwonych powyżej 13 jest typowy dla IDA, poniżej 13 – dla talasemii.

Badanie rozmazu krwi

Objawy anizocytozy to anemia. Chociaż istnieją różne formy i pochodzenie anemii, często obserwuje się kilka charakterystycznych objawów:

• uczucie ogólnego zmęczenia;
• duszność
• kołatanie serca;
• słabość i zawroty głowy;
• bladość;
• bóle głowy

Leczenie anizocytozy zależy od przyczyny nieprawidłowości. W przypadku niedokrwistości z niedoboru żelaza lub niedokrwistości z niedoboru witamin, suplementacja żywieniowa może być zalecana na przykład w celu leczenia anizocytozy.