„Ucząc się języka obcego, możemy zmienić swój charakter”

Psychologia: Dmitry, powiedziałeś kiedyś, że język to w 10% matematyka iw 90% psychologia. Co miałeś na myśli?

Dmitrij Pietrow: Można dyskutować o proporcjach, ale mogę powiedzieć na pewno, że język ma dwa składniki. Jedna to czysta matematyka, druga to czysta psychologia. Matematyka to zbiór podstawowych algorytmów, podstawowych fundamentalnych zasad struktury języka, mechanizmu, który nazywam macierzą języka. Rodzaj tabliczki mnożenia.

Każdy język ma swój własny mechanizm — to odróżnia języki uXNUMXbuXNUMXbod siebie, ale są też ogólne zasady. Przy opanowywaniu języka wymagane jest doprowadzenie algorytmów do automatyzmu, tak jak przy opanowywaniu jakiegoś sportu, tańca czy gry na instrumencie muzycznym. I to nie są tylko reguły gramatyczne, to podstawowe struktury, które tworzą mowę.

Na przykład kolejność słów. Bezpośrednio odzwierciedla pogląd native speakera tego języka na świat.

Czy chcesz powiedzieć, że przez kolejność, w jakiej części mowy są umieszczone w zdaniu, można oceniać światopogląd i sposób myślenia ludzi?

TAk. Na przykład w okresie renesansu niektórzy francuscy lingwiści dostrzegali nawet wyższość języka francuskiego nad innymi, w szczególności germańskim, w tym, że Francuzi najpierw nazywają rzeczownik, a następnie przymiotnik, który go definiuje.

Doszli do dyskusyjnej, dziwnej dla nas konkluzji, że Francuz najpierw widzi najważniejsze, esencję — rzeczownik, a potem już podaje mu jakąś definicję, atrybut. Na przykład, jeśli Rosjanin, Anglik, Niemiec powie „biały dom”, Francuz powie „biały dom”.

Jak skomplikowane reguły układania poszczególnych części mowy w zdaniu (powiedzmy, że Niemcy mają skomplikowany, ale bardzo sztywny algorytm) pokażą nam, w jaki sposób odpowiedni ludzie postrzegają rzeczywistość.

Jeśli czasownik jest na pierwszym miejscu, to okazuje się, że działanie jest przede wszystkim ważne dla osoby?

Ogólnie rzecz biorąc, tak. Powiedzmy, że rosyjski i większość języków słowiańskich ma dowolną kolejność słów. Odzwierciedla się to w sposobie, w jaki patrzymy na świat, w sposobie, w jaki organizujemy nasze istnienie.

Istnieją języki ze stałą kolejnością słów, na przykład angielski: w tym języku powiemy tylko „Kocham cię”, a po rosyjsku dostępne są opcje: „Kocham cię”, „Kocham cię”, „Kocham cię ”. Zgadzam się, dużo więcej różnorodności.

I więcej zamieszania, jakbyśmy celowo unikali przejrzystości i systemu. Moim zdaniem bardzo rosyjski.

W języku rosyjskim, z całą elastycznością budowania struktur językowych, ma również własną „matrycę matematyczną”. Chociaż język angielski ma naprawdę wyraźniejszą strukturę, co znajduje odzwierciedlenie w mentalności — bardziej uporządkowanej, pragmatycznej. W nim jedno słowo jest używane w maksymalnej liczbie znaczeń. I to jest zaleta języka.

Tam, gdzie w języku rosyjskim potrzeba kilku dodatkowych czasowników — na przykład mówimy «to go», «to rise», «to go down», «to return», Anglik używa jednego czasownika «go», który jest wyposażony w postpozycja, która nadaje mu kierunek ruchu.

A jak manifestuje się składnik psychologiczny? Wydaje mi się, że nawet w psychologii matematycznej jest dużo psychologii, sądząc po twoich słowach.

Drugim składnikiem językoznawstwa jest psycho-emocjonalny, ponieważ każdy język jest sposobem widzenia świata, więc kiedy zaczynam uczyć języka, proponuję przede wszystkim znaleźć jakieś skojarzenia.

Po pierwsze, język włoski kojarzy się z kuchnią narodową: pizza, makaron. Po drugie, Włochy to muzyka. Po trzecie — kino. Musi istnieć jakiś emocjonalny obraz, który wiąże nas z określonym terytorium.

A potem zaczynamy postrzegać język nie tylko jako zbiór słów i listę reguł gramatycznych, ale jako wielowymiarową przestrzeń, w której możemy istnieć i czuć się komfortowo. A jeśli chcesz lepiej zrozumieć włoskiego, musisz to zrobić nie w uniwersalnym angielskim (swoją drogą niewiele osób we Włoszech mówi nim płynnie), ale w ich ojczystym języku.

Jeden znajomy trener biznesu jakoś żartował, próbując wyjaśnić, dlaczego powstały różne narody i języki. Jego teoria brzmi: Bóg dobrze się bawi. Być może się z nim zgadzam: jak inaczej wytłumaczyć, że ludzie starają się komunikować, rozmawiać, lepiej się poznawać, ale jakby celowo wymyślono przeszkodę, prawdziwe poszukiwanie.

Ale większość komunikacji odbywa się między rodzimymi użytkownikami tego samego języka. Czy zawsze się rozumieją? Sam fakt, że mówimy tym samym językiem, nie gwarantuje nam zrozumienia, ponieważ każdy z nas wkłada w to, co się mówi, zupełnie inne znaczenia i emocje.

Dlatego warto uczyć się języka obcego nie tylko dlatego, że jest to ciekawe zajęcie dla ogólnego rozwoju, to jest absolutnie niezbędnym warunkiem przetrwania człowieka i ludzkości. We współczesnym świecie nie ma takiego konfliktu — ani zbrojnego, ani ekonomicznego — który by nie powstał, ponieważ ludzie w jakimś miejscu się nie rozumieli.

Czasami zupełnie różne rzeczy nazywa się tym samym słowem, czasami mówiąc o tym samym nazywają zjawisko różnymi słowami. Z tego powodu wybuchają wojny, pojawia się wiele kłopotów. Język jako fenomen jest nieśmiałą próbą znalezienia przez ludzkość pokojowego sposobu komunikacji, sposobu wymiany informacji.

Ale to lekarstwo z definicji nigdy nie może być doskonałe. Dlatego psychologia jest nie mniej ważna niż znajomość matrycy językowej i uważam, że równolegle z jej badaniem absolutnie konieczne jest badanie mentalności, kultury, historii i tradycji poszczególnych ludzi.

Słowa przekazują tylko niewielki procent wymienianych przez nas informacji. Wszystko inne to kontekst, doświadczenie, intonacja, gesty, mimika.

Ale dla wielu — prawdopodobnie często się z tym spotykasz — silny strach właśnie z powodu małego słownictwa: jeśli nie znam wystarczająco dużo słów, źle buduję konstrukcje, mylę się, to na pewno mnie nie zrozumieją. Przywiązujemy większą wagę do „matematyki” języka niż do psychologii, choć okazuje się, że powinno być odwrotnie.

Istnieje szczęśliwa kategoria ludzi, którzy w dobrym sensie są pozbawieni kompleksu niższości, kompleksu błędu, którzy znając dwadzieścia słów, porozumiewają się bez problemów i osiągają wszystko, czego potrzebują w obcym kraju. I to jest najlepsze potwierdzenie, że w żadnym wypadku nie należy bać się popełniać błędów. Nikt się z ciebie nie wyśmieje. Nie to powstrzymuje cię przed komunikacją.

Obserwowałem dużą liczbę ludzi, których trzeba było uczyć w różnych okresach mojego życia nauczycielskiego, i odkryłem, że trudności w opanowaniu języka mają pewne odbicie nawet w ludzkiej fizjologii. Znalazłem kilka punktów w ludzkim ciele, w których napięcie powoduje pewne trudności w nauce języka.

Jeden z nich znajduje się na środku czoła, napięcie jest typowe dla ludzi, którzy wszystko rozumieją analitycznie, dużo myślą przed działaniem.

Jeśli zauważysz to w sobie, oznacza to, że próbujesz napisać na swoim „monitorze wewnętrznym” jakieś zdanie, które zamierzasz wyrazić swojemu rozmówcy, ale boisz się popełnić błąd, dobrać właściwe słowa, przekreślić, wybierz ponownie. Zabiera ogromną ilość energii i bardzo przeszkadza w komunikacji.

Kolejny punkt znajduje się w dolnej części szyi, na poziomie obojczyków. Napina się nie tylko wśród tych, którzy uczą się języka, ale także wśród tych, którzy przemawiają publicznie — wykładowców, aktorów, wokalistów. Wygląda na to, że nauczył się wszystkich słów, wszystko wie, ale gdy tylko dochodzi do rozmowy, w jego gardle pojawia się pewien guzek. Jakby coś przeszkadzało mi w wyrażaniu myśli.

Nasza fizjologia sygnalizuje, że posiadamy dużą ilość informacji, ale znajdujemy zbyt wąski kanał do ich wyrażania: wiemy i jesteśmy w stanie zrobić więcej, niż możemy powiedzieć.

A trzeci punkt — w dolnej części brzucha — jest napięty dla tych, którzy są nieśmiały i myślą: „A jeśli powiem coś nie tak, co jeśli nie zrozumiem lub oni mnie nie zrozumieją, co jeśli się śmieją na mnie?" Połączenie, łańcuch tych punktów prowadzi do blokady, do stanu, w którym tracimy zdolność do elastycznej, swobodnej wymiany informacji.

Jak pozbyć się tej blokady komunikacyjnej?

Sama stosuję i polecam uczniom, szczególnie tym, którzy będą pracować jako tłumacze, techniki prawidłowego oddychania. Pożyczyłem je z praktyk jogi.

Oddychamy, a podczas wydechu uważnie obserwujemy, gdzie mamy napięcie i „rozpuszczamy”, rozluźniamy te punkty. Wtedy pojawia się trójwymiarowa percepcja rzeczywistości, a nie liniowa, gdy „na wejściu” powiedzianej nam frazy łapiemy słowo po słowie, tracimy ich połowę i nie rozumiemy, a „na wyjściu” rozdajemy słowo po słowie.

Mówimy nie słowami, ale jednostkami semantycznymi — kwantami informacji i emocji. Dzielimy się przemyśleniami. Kiedy zaczynam mówić coś w języku, którym dobrze mówię, w swoim ojczystym języku lub w jakimś innym języku, nie wiem, jak zakończy się moje zdanie — są tylko myśli, które chcę ci przekazać.

Słowa są towarzyszami. I dlatego główne algorytmy, macierz powinny zostać doprowadzone do automatyzmu. Aby nie patrzeć na nie ciągle, za każdym razem otwierając usta.

Jak duża jest macierz językowa? Z czego to się składa — formy czasownika, rzeczowniki?

Są to najpopularniejsze formy czasownika, ponieważ nawet jeśli w języku są dziesiątki różnych form, są trzy lub cztery, które są używane przez cały czas. I pamiętaj, aby wziąć pod uwagę kryterium częstotliwości — zarówno pod względem słownictwa, jak i gramatyki.

Wiele osób traci zapał do nauki języka, gdy widzą, jak różnorodna jest gramatyka. Ale nie trzeba zapamiętywać wszystkiego, co jest w słowniku.

Zainteresował mnie twój pomysł, że język i jego struktura wpływają na mentalność. Czy zachodzi proces odwrotny? Jak język i jego struktura wpływa na przykład na system polityczny w danym kraju?

Faktem jest, że mapa języków i mentalności nie pokrywa się z polityczną mapą świata. Rozumiemy, że podział na państwa jest wynikiem wojen, rewolucji, jakiegoś rodzaju porozumień między narodami. Języki płynnie przechodzą jeden w drugi, nie ma między nimi wyraźnych granic.

Można zidentyfikować pewne ogólne wzorce. Na przykład w językach krajów o mniej stabilnych gospodarkach, m.in. Rosji, Grecji, Włoch często używa się bezosobowych słów „musi”, „potrzebować”, natomiast w językach Europy Północnej takich słów nie ma. .

Nie znajdziesz w żadnym słowniku, jak jednym słowem przetłumaczyć rosyjskie słowo „niezbędne” na angielski, ponieważ nie pasuje to do angielskiej mentalności. W języku angielskim musisz nazwać temat: kto jest winien, kto potrzebuje?

Po rosyjsku lub włosku możemy powiedzieć: „Musimy zbudować drogę”. W języku angielskim jest to „Musisz” lub „Muszę” lub „Musimy budować”. Okazuje się, że Brytyjczycy znajdują i ustalają osobę odpowiedzialną za to czy tamto działanie. Lub po hiszpańsku, jak po rosyjsku, powiemy „Tu me gustas” (lubię cię). Tematem jest ten, kto lubi.

A w zdaniu angielskim odpowiednikiem jest „Lubię cię”. Oznacza to, że główną osobą w języku angielskim jest ta, która kogoś lubi. Z jednej strony przejawia się to większą dyscypliną i dojrzałością, az drugiej większym egocentryzmem. To tylko dwa proste przykłady, ale już pokazują różnicę w podejściu do życia Rosjan, Hiszpanów i Brytyjczyków, ich poglądach na świat i siebie w tym świecie.

Okazuje się, że jeśli zajmiemy się językiem, to nasze myślenie, nasz światopogląd nieuchronnie się zmieni? Prawdopodobnie można wybrać język do nauki zgodnie z pożądanymi cechami?

Kiedy człowiek po opanowaniu języka posługuje się nim i przebywa w środowisku językowym, bez wątpienia nabiera nowych cech. Kiedy mówię po włosku, moje ręce się włączają, moje gesty są o wiele bardziej aktywne niż gdy mówię po niemiecku. Staję się bardziej emocjonalny. A jeśli ciągle żyjesz w takiej atmosferze, to prędzej czy później stanie się twoja.

Wraz z kolegami zauważyliśmy, że studenci lingwistycznych uczelni, którzy studiowali niemiecki, są bardziej zdyscyplinowani i pedantyczni. Ale ci, którzy uczyli się francuskiego, lubią angażować się w zajęcia amatorskie, mają bardziej kreatywne podejście do życia i nauki. Nawiasem mówiąc, ci, którzy uczyli się angielskiego, pili częściej: Brytyjczycy są w pierwszej trójce najbardziej pijących narodów.

Myślę, że Chiny wzniosły się na takie ekonomiczne wyżyny również dzięki swojemu językowi: chińskie dzieci od najmłodszych lat uczą się ogromnej liczby znaków, a to wymaga niesamowitej dokładności, żmudności, wytrwałości i umiejętności dostrzegania szczegółów.

Potrzebujesz języka, który buduje odwagę? Ucz się rosyjskiego lub na przykład czeczeńskiego. Chcesz znaleźć czułość, emocjonalność, wrażliwość? Włoski. Pasja — hiszpański. Angielski uczy pragmatyzmu. Niemiecki — pedanteria i sentymentalizm, bo mieszczanin jest najbardziej sentymentalną istotą na świecie. Turecki rozwinie wojowniczość, ale także talent do targowania się, negocjacji.

Czy każdy jest w stanie nauczyć się języka obcego, czy potrzebujesz do tego szczególnych talentów?

Język jako środek komunikacji jest dostępny dla każdego przy zdrowych zmysłach. Osoba, która mówi w swoim ojczystym języku, z definicji jest w stanie mówić innym: ma cały niezbędny arsenał środków. To mit, że niektórzy są zdolni, a niektórzy nie. To, czy istnieje motywacja, to inna sprawa.

Kiedy edukujemy dzieci, nie powinna temu towarzyszyć przemoc, która może powodować odrzucenie. Wszystkie dobre rzeczy, których nauczyliśmy się w życiu, otrzymaliśmy z przyjemnością, prawda? Języka uczymy się w dwóch celach — dla przyjemności i dla wolności. A każdy nowy język daje nowy stopień wolności.

Według ostatnich badań* nauka języków jest uważana za niezawodne lekarstwo na demencję i chorobę Alzheimera. A dlaczego nie Sudoku lub na przykład szachy, jak myślisz?

Myślę, że każda praca mózgu jest przydatna. Tyle, że nauka języka jest bardziej wszechstronnym narzędziem niż rozwiązywanie krzyżówek czy gra w szachy, chociażby dlatego, że fanów gier i dobierania słów jest znacznie mniej niż tych, którzy przynajmniej uczyli się języka obcego w szkole.

Ale we współczesnym świecie potrzebujemy różnych form treningu mózgu, ponieważ w przeciwieństwie do poprzednich pokoleń, przekazujemy wiele naszych funkcji umysłowych komputerom i smartfonom. Wcześniej każdy z nas znał na pamięć dziesiątki numerów telefonów, ale teraz nie możemy dostać się do najbliższego sklepu bez nawigatora.

Dawno, dawno temu przodek człowieka miał ogon, kiedy przestali go używać, odpadł. Ostatnio jesteśmy świadkami całkowitej degradacji ludzkiej pamięci. Bo każdego dnia, z każdą generacją nowych technologii, coraz więcej funkcji przekazujemy gadżetom, cudownym urządzeniom, które powstają po to, by nam pomagać, odciążać nas od dodatkowego obciążenia, ale stopniowo odbierają nam własne moce, których nie można oddać.

Nauka języka z tej serii to jedno z pierwszych miejsc, jeśli nie pierwsze, jako jeden z możliwych sposobów przeciwdziałania degradacji pamięci: wszak, aby zapamiętać konstrukcje językowe, a tym bardziej, że tak powiem, musimy posługiwać się różne części mózgu.

^* W 2004 roku dr Ellen Białystok, psycholog z York University w Toronto, wraz z kolegami porównała zdolności poznawcze starszych osób dwujęzycznych i jednojęzycznych. Wyniki pokazały, że znajomość dwóch języków może opóźnić spadek aktywności poznawczej mózgu o 4-5 lat.