Replika «Jesteś idealistą!» coraz bliżej, by stać się zniewagą. Jakby ludzie bez ideałów chcieli się uspokoić, wyśmiewając tych, którzy jeszcze nie zrezygnowali z prób ich odnalezienia…
Jeśli nie jesteś gotowy na poddanie się losowi, nazywa się cię idealistą: w najlepszym razie bezużyteczny marzyciel, w najgorszym niebezpieczny typ z ideologią. Tymczasem tylko ci, którzy mają pomysły, z powodzeniem zmieniają świat, a przy tym wcale nie są „ideologami”.
Idealista czy ideolog?
Ideolog to ten, który pozostaje w niewoli „logiki jednej idei”. A idealista wręcz przeciwnie, walczy o poprawę rzeczywistości w imię swojego ideału. Jeśli więc wierzysz w moc idei: feminizm, humanizm, liberalizm, buddyzm, chrześcijaństwo — pospiesz się, aby dowiedzieć się, czy ideał prowadzi cię przez życie, czy też nie jesteś w pułapce ideologii.
To bardzo prosty test. Jeśli widzisz dokładnie, co wiara w ideał poprawia w twoim codziennym życiu, to jesteś szlachetnym idealistą. Jeśli tylko twierdzisz, że masz przekonania, ale nie widzisz, w jaki sposób twoja wiara przyczynia się do postępu, grozi ci dryfowanie w kierunku ideologii.
Masowych mordów XX wieku dokonali ideologowie, a nie idealiści. Chrześcijanin, który w niedzielę chodzi do kościoła, przy stole mówi o wartościach chrześcijańskich, a kierując swoją firmą nie kieruje się bynajmniej miłością do bliźniego, nie jest idealistą, ale ideologiem. Kobieta, która przy każdej okazji wspomina, że jest feministką, ale nadal służy mężowi i bierze na siebie wszystkie prace domowe, nie jest idealistką, ma ideologię.
Zrobić lub powiedzieć?
W pewnym sensie wzbudzamy podejrzenia, gdy zbyt dużo mówimy o wartościach, które są nam drogie. Lepiej żyć według tych wartości, wprowadzać je w życie, niż tylko o nich mówić. Czy to dlatego, że czujemy tak silną potrzebę mówienia o nich, że nie przekładamy wystarczająco wartości na działania i sami o tym wiemy?
Brak działań rekompensujemy nadmiarem słów: smutne użycie mowy, która w tym przypadku zamienia się w pustą frazę
I odwrotnie: być prawdziwym idealistą to kochać rzeczywistość do najmniejszych możliwości jej poprawy, kochać iść naprzód drogą postępu, nawet jeśli jest to długa droga.
Ciasny drut idealizmu
Idealista doskonale wie, że jego ideał to tylko idea, a rzeczywistość jest inaczej ułożona. Z tego powodu ich spotkanie może być tak cudowne: rzeczywistość może się zmienić w zetknięciu z ideałem i odwrotnie.
W końcu idealista, w przeciwieństwie do ideologa, jest w stanie skorygować swój ideał w wyniku kontaktu z rzeczywistością.
Zmieniać rzeczywistość w imię ideału: to właśnie Max Weber nazwał „etyką perswazji”. A zmianę ideału w kontakcie z rzeczywistością nazwał „etyką odpowiedzialności”.
Oba te elementy są potrzebne, aby stać się człowiekiem czynu, odpowiedzialnym idealistą. Aby pozostać na tym ciasnym drucie, w tym złotym środku między ideologią a posłuszeństwem.