Zgodnie ze swoją misją Redakcja MedTvoiLokony dokłada wszelkich starań, aby dostarczać rzetelne treści medyczne poparte najnowszą wiedzą naukową. Dodatkowa flaga „Sprawdzona treść” wskazuje, że artykuł został przejrzany lub napisany bezpośrednio przez lekarza. Ta dwustopniowa weryfikacja: dziennikarz medyczny i lekarz pozwala nam dostarczać treści najwyższej jakości, zgodne z aktualną wiedzą medyczną.
Nasze zaangażowanie w tym obszarze zostało docenione m.in. przez Stowarzyszenie Dziennikarzy dla Zdrowia, które przyznało redakcji MedTvoiLokony honorowy tytuł Wielkiego Edukatora.
Operacja jest dużym obciążeniem dla organizmu. Można powiedzieć, że jego celem jest celowe zranienie organizmu dla ogólnej korzyści pacjenta. Należy jednak pamiętać, że reakcja organizmu na uraz chirurgiczny może zmienić metabolizm w katabolizm – proces, w którym organizm zaczyna pobierać i wykorzystywać białka. Jeśli nie zostaną dostarczone z pożywieniem, organizm sięgnie po nie do mięśni.
Materiał powstał we współpracy z Nutramil Complex.
Proces zdrowienia ma na celu odwrócenie katabolizmu wywołanego urazem w kierunku anabolizmu. Właściwe odżywianie, dostarczanie energii i białka to kluczowy element leczenia okołooperacyjnego.
Kuracja żywieniowa zdecydowanie przyspiesza powrót do zdrowia. Znaczna liczba pacjentów może jeść i należy im na to pozwolić. Celem leczenia żywieniowego powinna być optymalizacja podaży płynów, zapewnienie odpowiedniej podaży energii i białka.
Co to jest leczenie żywieniowe?
Leczenie żywieniowe kliniczne – ma na celu poprawę i utrzymanie odpowiedniego stanu odżywienia. Wpływa również na rokowanie i efekty terapii.
Żywienie medyczne polega na komponowaniu diety pacjenta w taki sposób, aby dostarczyć mu wszystkich niezbędnych składników budulcowych i energetycznych (białka, cukry, tłuszcze, minerały i witaminy). W leczeniu żywieniowym stosuje się gotowe diety przemysłowe (np. Nutramil Complex) lub płyny dożylne, których skład ustalany jest na bieżąco w zależności od aktualnych potrzeb pacjenta.
Odżywianie przed operacją
Obecnie zaleca się, aby osoby odżywiające się prawidłowo spożywały zwykłe posiłki do nocy przed zabiegiem. Do 2 – 3 godzin przed znieczuleniem można przyjąć dowolną ilość czystych płynów, co pozwala uniknąć przedoperacyjnego odwodnienia.
Ostatnio wykazano również, że podanie pacjentowi przedoperacyjnemu napoju bogatego w węglowodany szybko znika z żołądka, a dodatek węglowodanów zmniejsza głód i lęk przed operacją. Podaż węglowodanów przed operacją zmniejsza również pooperacyjną insulinooporność.
Żywienie przedoperacyjne ma szczególne znaczenie u pacjentów niedożywionych. Wykazano, że w tej grupie pacjentów żywienie dojelitowe, a nawet pozajelitowe, zastosowane na 1-2 tygodnie przed zabiegiem chirurgicznym, znacząco poprawia wyniki leczenia operacyjnego.
Wytyczne Europejskiego Towarzystwa Anestezjologicznego dotyczące postu okołooperacyjnego u dorosłych i dzieci
Węglowodany doustne:
- Spożywanie napojów bogatych w węglowodany do 2 godzin przed planowanym zabiegiem jest bezpieczne dla pacjentów (również dla diabetyków),
- Picie płynów bogatych w węglowodany przed planowym zabiegiem chirurgicznym poprawia subiektywne samopoczucie, zmniejsza uczucie głodu i zmniejsza pooperacyjną insulinooporność.
Odżywianie po operacji
Najważniejszą rzeczą dla każdego pacjenta jest szybki powrót do normalnego funkcjonowania po zabiegu, aby mieć jak najmniej powikłań i szybko zostać wypisany do domu. Aby to osiągnąć konieczne jest zminimalizowanie katabolizmu i umożliwienie powrotu organizmu pacjenta do stanu anabolizmu. Odżywianie odgrywa w tych procesach ogromną rolę. Dieta płynna może być tutaj ważnym elementem kuracji żywieniowej. W cięższych przypadkach ważną rolę odgrywa również żywienie dojelitowe i pozajelitowe.
Niezależnie od zaleconego przez lekarza sposobu żywienia (dojelitowo przez zgłębnik lub stomię, pozajelitowo) należy go stosować do momentu, aż pacjent będzie w stanie spożyć drogą doustną co najmniej 70% zapotrzebowania na energię i białko.
Ilość energii, jakiej potrzebuje pacjent, należy dobierać indywidualnie, ale średnio waha się ona od 25 do 35 kcal/kg mc. Po zabiegu pacjent potrzebuje również więcej białka niż osoba zdrowa, aby odbudować uszkodzone tkanki i zapewnić prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego. Ilość białka, jaką pacjent powinien spożywać, wynosi od 1,2 do 1,5 g/kg mc, o ile nerki pracują prawidłowo.
Wytyczne ESPEN — Europejskie Towarzystwo Żywienia Klinicznego i Metabolizmu
- Większość pacjentów nie musi pościć w nocy przed operacją. Osoby bez zwiększonego ryzyka aspiracji mogą pić płyny do 2 godzin przed rozpoczęciem znieczulenia. Spożywanie pokarmów stałych jest dozwolone do 6 godzin przed rozpoczęciem znieczulenia.
- Preferowaną metodą żywienia jest przewód pokarmowy, z wyjątkiem oczywiście przeciwwskazań.
- Niewystarczające przyjmowanie pokarmu doustnego przez ponad 14 dni wiąże się ze zwiększoną śmiertelnością. Jeżeli przewidywany okres głodzenia w okresie okołooperacyjnym jest dłuższy niż 7 dni, żywienie dojelitowe jest zalecane również u chorych bez objawów niedożywienia.
- Żywienie dojelitowe jest również wskazane u pacjentów, u których przewidywana podaż pokarmu doustnego nie przekroczy 10% zapotrzebowania przez okres dłuższy niż 60 dni.
- Karmienie przez zgłębnik należy rozpocząć w ciągu 24 godzin po zabiegu, zaleca się u pacjentów: po rozległych operacjach z powodu raka głowy, szyi i przewodu pokarmowego, po ciężkich urazach, niedożywionych w dniu zabiegu, u których spodziewana podaż pokarmowa będzie <60% zapotrzebowania przez ponad 10 dni.
- Standardowe diety zawierające pełnowartościowe białko są wystarczające dla większości pacjentów.
- Celem leczenia okołooperacyjnego jest zmniejszenie ujemnego bilansu azotowego, zapobieganie niedożywieniu, utrzymanie masy mięśniowej, utrzymanie prawidłowej odporności oraz przyspieszenie powrotu do zdrowia po zabiegu.
- Pacjenci odpowiednio odżywieni nie korzystają ze sztucznego odżywiania, co może być dla nich źródłem powikłań.
- Pooperacyjne żywienie pozajelitowe zaleca się pacjentom, którzy nie mogą zaspokoić swoich potrzeb drogą doustną lub dojelitową przez 7-10 dni po zabiegu. Należy tu rozważyć skojarzone żywienie pozajelitowo-dojelitowe.
- Najczęściej zaleca się dostarczenie 25 kcal/kg idealnej masy ciała. U pacjentów w silnym stresie podaż można zwiększyć do 30 kcal/kg idealnej masy ciała.
- U pacjentów, którzy nie mogą być żywieni przez przewód pokarmowy, żywienie pozajelitowe musi być kompletne.
Odżywianie przed operacją poprawia wyniki leczenia operacyjnego u ciężko niedożywionych pacjentów, a przedoperacyjne podawanie węglowodanów zmniejsza insulinooporność i katabolizm białek po planowej operacji. Dodatkowo korzystnie wpływa na samopoczucie Pacjenta oraz zmniejsza stres związany z planowanym zabiegiem.
Większość osób poddawanych zabiegom chirurgicznym nie ma przeciwwskazań do szybkiego powrotu do normalnego odżywiania doustnego i powinna do niego wrócić jak najszybciej. Pooperacyjne odżywianie przewodu pokarmowego zmniejsza liczbę powikłań pooperacyjnych. Odżywianie powinno być częścią zintegrowanego postępowania w trakcie leczenia pacjenta.
Bibliografia:
1. Szczygieł B., Niedożywienie związane z chorobą, Warszawa 2012, PZWL, s. 157-160
2. Sobotka L. i wsp., Podstawy żywienia klinicznego, Warszawa 2008, PZWL, s. 296-300
Materiał powstał we współpracy z Nutramil Complex.