Terapia poznawczo-behawioralna

1 listopada 2021 roku zmarł Aaron Temkin Beck – amerykański psychoterapeuta, profesor psychiatrii, który przeszedł do historii jako twórca kierunku poznawczo-behawioralnego w psychoterapii.

„Klucz do zrozumienia i rozwiązania problemów psychologicznych leży w umyśle pacjenta” – powiedział psychoterapeuta. Jego przełomowe podejście do pracy z depresją, fobiami i zaburzeniami lękowymi przyniosło dobre rezultaty w terapii z klientami i stało się popularne wśród profesjonalistów na całym świecie.

Co to jest?

Ta metoda psychoterapii odwołuje się do świadomości i pomaga pozbyć się stereotypów i z góry przyjętych wyobrażeń, które pozbawiają nas wolności wyboru i popychają do działania według schematu.

Metoda pozwala w razie potrzeby skorygować nieświadome, „automatyczne” wnioski pacjenta. Postrzega je jako prawdę, ale w rzeczywistości mogą znacznie zniekształcić rzeczywiste wydarzenia. Myśli te często stają się źródłem bolesnych emocji, niewłaściwego zachowania, depresji, zaburzeń lękowych i innych chorób.

Zasada działania

Terapia opiera się na wspólnej pracy terapeuty i pacjenta. Terapeuta nie uczy pacjenta prawidłowego myślenia, ale razem z nim rozumie, czy nawykowy typ myślenia mu pomaga, czy mu przeszkadza. Kluczem do sukcesu jest aktywny udział pacjenta, który nie tylko będzie pracował na sesjach, ale także odrabiał zadania domowe.

Jeśli na początku terapia skupia się tylko na objawach i dolegliwościach pacjenta, to stopniowo zaczyna oddziaływać na nieświadome obszary myślenia – przekonania podstawowe, a także wydarzenia z dzieciństwa, które wpłynęły na ich powstanie. Ważna jest zasada informacji zwrotnej – terapeuta stale sprawdza, jak pacjent rozumie, co dzieje się w terapii i omawia z nim ewentualne błędy.

Postęp

Pacjent wraz z psychoterapeutą dowiadują się, w jakich okolicznościach pojawia się problem: jak powstają „automatyczne myśli” i jak wpływają na jego wyobrażenia, doświadczenia i zachowania. Na pierwszej sesji terapeuta tylko uważnie słucha pacjenta, a na kolejnej szczegółowo omawia myśli i zachowanie pacjenta w wielu codziennych sytuacjach: o czym myśli po przebudzeniu? A co ze śniadaniem? Celem jest sporządzenie listy momentów i sytuacji, które wywołują niepokój.

Następnie terapeuta i pacjent planują program pracy. Obejmuje zadania do wykonania w miejscach lub okolicznościach wywołujących niepokój – jeździć windą, jeść obiad w miejscu publicznym… Ćwiczenia te pozwalają utrwalić nowe umiejętności i stopniowo zmieniać zachowanie. Człowiek uczy się być mniej sztywnym i kategorycznym, dostrzegać różne aspekty sytuacji problemowej.

Terapeuta nieustannie zadaje pytania i wyjaśnia punkty, które pomogą pacjentowi zrozumieć problem. Każda sesja jest inna od poprzedniej, ponieważ za każdym razem pacjent posuwa się trochę do przodu i przyzwyczaja do życia bez wsparcia terapeuty zgodnie z nowymi, bardziej elastycznymi poglądami.

Zamiast „czytać” myśli innych ludzi, człowiek uczy się odróżniać własne, zaczyna zachowywać się inaczej, w wyniku czego zmienia się również jego stan emocjonalny. Uspokaja się, czuje się bardziej żywy i wolny. Zaczyna się przyjaźnić ze sobą i przestaje oceniać siebie i innych ludzi.

W jakich przypadkach jest to konieczne?

Terapia poznawcza jest skuteczna w radzeniu sobie z depresją, atakami paniki, lękiem społecznym, zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi i zaburzeniami odżywiania. Metoda ta jest również stosowana w leczeniu alkoholizmu, narkomanii, a nawet schizofrenii (jako metoda wspomagająca). Jednocześnie terapia poznawcza nadaje się również do radzenia sobie z niską samooceną, trudnościami w związku, perfekcjonizmem i prokrastynacją.

Może być stosowany zarówno w pracy indywidualnej, jak i w pracy z rodzinami. Ale nie nadaje się dla tych pacjentów, którzy nie są gotowi do aktywnego udziału w pracy i oczekują od terapeuty porady lub po prostu interpretacji tego, co się dzieje.

Jak długo trwa terapia? Ile to kosztuje?

Ilość spotkań uzależniona jest od chęci klienta do pracy, od złożoności problemu i warunków jego życia. Każda sesja trwa 50 minut. Przebieg terapii wynosi od 5-10 sesji 1-2 razy w tygodniu. W niektórych przypadkach terapia może trwać dłużej niż sześć miesięcy.