Zapamiętaj każdy dzień we wszystkich jego szczegółach: kto powiedział co i co miał na sobie, jaka była pogoda i jaka grała muzyka; co wydarzyło się w rodzinie, w mieście lub na całym świecie. Jak żyją ci, którzy mają fenomenalną pamięć autobiograficzną?
Prezent czy udręka?
Kto z nas nie chciałby poprawić swojej pamięci, kto nie chciałby, aby jego dziecko rozwinęło supermoce zapamiętywania? Jednak dla wielu z tych, którzy „wszystko pamiętają”, ich dziwny dar powoduje znaczne niedogodności: wspomnienia nieustannie pojawiają się tak żywo i szczegółowo, jakby to wszystko działo się właśnie teraz. I nie chodzi tylko o dobre czasy. „Cały odczuwany ból, uraza nie jest wymazana z pamięci i nadal przynosi cierpienie” – mówi neuropsycholog z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Irvine (USA) James McGaugh. Przebadał 30 mężczyzn i kobiet o fenomenalnej pamięci i odkrył, że każdy dzień i godzina ich życia jest na zawsze wyryta w pamięci bez żadnego wysiłku*. Po prostu nie wiedzą, jak zapomnieć.
pamięć emocjonalna.
Jednym z możliwych wyjaśnień tego zjawiska jest związek pamięci z emocjami. Lepiej zapamiętujemy wydarzenia, jeśli towarzyszą im żywe przeżycia. To chwile intensywnego przerażenia, żalu czy zachwytu, które przez wiele lat pozostają niezwykle żywe, szczegółowe ujęcia, jakby w zwolnionym tempie, a wraz z nimi – dźwięki, zapachy, wrażenia dotykowe. James McGaugh sugeruje, że być może główna różnica między osobami z superpamięcią polega na tym, że ich mózg stale utrzymuje bardzo wysoki poziom podniecenia nerwowego, a superpamięć jest tylko efektem ubocznym nadwrażliwości i pobudliwości.
Obsesja na punkcie pamięci.
Neuropsycholog zauważył, że ci, którzy „wszystko pamiętają” i ci, którzy cierpią na zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, te same obszary mózgu są bardziej aktywne. Zaburzenie obsesyjno-kompulsywne przejawia się w tym, że dana osoba próbuje pozbyć się niepokojących myśli za pomocą powtarzalnych działań, rytuałów. Ciągłe przypominanie sobie wydarzeń z twojego życia we wszystkich szczegółach przypomina obsesyjne działania. Osoby, które pamiętają wszystko, są bardziej podatne na depresję (oczywiście – nieustannie przewijają w głowie wszystkie smutne epizody swojego życia!); ponadto wiele metod psychoterapii nie przynosi im korzyści – im lepiej rozumieją swoją przeszłość, tym bardziej skupiają się na złych.
Ale są też przykłady harmonijnych „związków” człowieka z jego superpamięcią. Na przykład amerykańska aktorka Marilu Henner (Marilu Henner) chętnie opowiada, jak pamięć pomaga jej w pracy: nic jej nie kosztuje płacz czy śmiech, gdy wymaga tego scenariusz – wystarczy przypomnieć sobie smutny lub zabawny epizod z jej własnego życia. „Ponadto jako dziecko zdecydowałem: skoro wciąż pamiętam każdy dzień, dobry lub zły, to lepiej spróbuję wypełnić swój każdy dzień czymś jasnym i radosnym!”
* Neurobiologia uczenia się i pamięci, 2012, tom. 98, nr 1.