Spis treści
Zawał mięśnia sercowego i nagłe zatrzymanie akcji serca to dwa nagłe przypadki kardiologiczne. Oba są niebezpieczne dla zdrowia i życia, ale ich mechanizm jest zupełnie inny. Jakie są różne przyczyny, objawy i jak pomóc poszkodowanemu w każdym przypadku – wyjaśnia dr Szymon Budrejko z Katedry Kardiologii i Elektroterapii Serca Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, członek Zarządu Sekcji Rytmu Serca Polskiego Towarzystwa Kardiologii..
- Zawał serca to stan, w którym przepływ krwi w naczyniach wieńcowych jest częściowo lub całkowicie zablokowany. Objawem jest nagły i silny ból w klatce piersiowej, ale nie zawsze wiąże się to z utratą przytomności
- Z drugiej strony nagłe zatrzymanie akcji serca to stan, w którym ustaje mechaniczna czynność serca
- SCA będzie znany przede wszystkim po utracie przez ofiarę przytomności, braku wyczuwalnego tętna i oddechu – mówi dr Szymon Budrejko
- Jest to stan zagrażający życiu, który wymaga natychmiastowej interwencji – dodaje kardiolog
- Więcej takich historii znajdziesz na stronie głównej TvoiLokony
Serce – praca mechaniczna i elektryczna
– Funkcją serca jest pompowanie krwi, która wraz z tlenem dostarczana jest do wszystkich narządów i tkanek w ludzkim ciele. Aby nasza „pompa” działała prawidłowo, potrzebuje bodźca, pewnego rodzaju startera. Nie mniej ważny jest właściwy tryb pracy serca; utrzymanie prawidłowego cyklu jego skurczów i katastrof, czyli właściwego „sterowania” – mówi dr Szymon Budrejko.
W sercu wszystko zaczyna się od sygnału elektrycznego – impulsu, który „rozkazuje” odpowiednim komórkom kurczenie się i relaksację w odpowiedniej kolejności. Bez prawidłowego rytmu serca, czyli prawidłowego cyklu skurczu i rozkurczu serca – stymulacji najpierw przedsionków, a potem komór, nie ma właściwej kontroli. Podążając za odpowiednim sygnałem kontrolnym, komory serca kurczą się i wyrzucają krew, przepychając ją przez serce i stamtąd na obwód. W sercu działają więc dwa różne mechanizmy: elektryczny i mechaniczny. Oba są niezwykle ważne dla prawidłowego funkcjonowania narządu i całego organizmu i są ze sobą nierozerwalnie związane.
Zawał serca – blokada naczyń wieńcowych
– Choć w mediach zdarza się, że pojawia się określenie „zawał serca”, to warto wiedzieć, że w polskiej terminologii medycznej takie określenie nie występuje. Jest to termin potoczny i kalka, dosłowne tłumaczenie angielskiego wyrażenia atak serca. Prawidłowa polska nazwa stanu zdefiniowanego tym terminem to zawał mięśnia sercowego. Warto o tym wiedzieć – mówi dr Szymon Budrejko.
Zawał serca to stan, w którym przepływ krwi w naczyniach wieńcowych jest częściowo lub całkowicie zablokowany, co powoduje niedokrwienie i martwicę mięśnia sercowego. Do zawału serca dochodzi najczęściej w wyniku pęknięcia i oderwania fragmentu blaszki miażdżycowej, która nagle blokuje naczynie wieńcowe. Prowadzi to do krzepnięcia krwi i zamknięcia światła naczynia.
Jeśli dopływ krwi do określonego obszaru serca zostanie utrudniony lub nawet odcięty, fragmenty tkanek pozbawione składników odżywczych i tlenu we krwi zaczynają obumierać. Stan ten może wystąpić m.in. w wyniku silnego stresu, wysiłku czy różnych czynników zapalnych. Jest to nagły wypadek i konieczna jest pilna interwencja.
Zawał serca – jak pomóc?
Objawem zawału serca jest nagły i silny ból w klatce piersiowej. Osoba może być przytomna, oddychać prawidłowo lub oddychać szybko, tętno jest wyczuwalne, a tętno często wzrasta. Inne objawy zawału serca mogą obejmować osłabienie, bladość i pocenie się.
– W przypadku zawału pierwsza pomoc polega na natychmiastowym wezwaniu karetki pogotowia, wykonaniu poleceń dyspozytora i bieżącym monitorowaniu poszkodowanego. Nie ma konieczności wykonywania resuscytacji krążeniowo-oddechowej. W takim przypadku celem jest jak najszybsze przewiezienie poszkodowanego do ośrodka ze specjalistyczną opieką kardiologiczną i jak najszybsze przywrócenie prawidłowego ukrwienia mięśnia sercowego. Sytuacja zmienia się, gdy u ofiary dochodzi do nagłego zatrzymania krążenia (NZK) w wyniku zawału serca (nie musi się to zdarzyć, ale jest możliwe). NZK można rozpoznać przede wszystkim po tym, jak ofiara traci przytomność i nie ma wyczuwalnego tętna i oddechu. W takim przypadku istnieje bezpośrednie zagrożenie życia, a prawidłowy sposób postępowania jest zupełnie inny – mówi dr Szymon Budrejko.
Nagłe zatrzymanie akcji serca – śmiertelny problem arytmii
– Nagłe zatrzymanie krążenia (NZK) to stan, w którym zatrzymuje się mechaniczna czynność serca. Może to być spowodowane nieprawidłowym działaniem „układu kontroli” – na przykład arytmią, która powoduje, że impuls elektryczny w sercu rozprzestrzenia się tak szybko i/lub chaotycznie, że serce kurczy się i rozluźnia asynchronicznie, powodując zakłócenie jego cyklu . staje się tak poważna, że nasza „pompa” nie może właściwie wykonywać swojej pracy i prawidłowo rozprowadzać krwi. Serce przestaje bić. To stan bezpośredniego zagrożenia życia, wymagający natychmiastowej interwencji – tłumaczy dr Szymon Budrejko.
Jak tłumaczy specjalista, nagłe zatrzymanie akcji serca może nastąpić między innymi w wyniku „odcięcia” krwi podczas zawału serca. Pogorszenie lub zaprzestanie dopływu krwi do mięśnia sercowego prowadzi do braku energii dla „pompy” i mechanicznej niewydolności serca, ale może również wpływać na elektryczną „kontrolę” serca i prowadzić do zagrażających życiu arytmii. Zawał serca może, ale nie musi prowadzić do arytmii, które mogą spowodować nagłe zatrzymanie akcji serca. Jednocześnie nagłe zatrzymanie akcji serca z powodu arytmii może wystąpić nie tylko w zawale serca.
Zawał mięśnia sercowego jest jedną z możliwych przyczyn migotania komór lub częstoskurczu komorowego, dwóch zagrażających życiu arytmii komorowych, które mogą spowodować zatrzymanie bicia serca. Te arytmie mogą również wystąpić u pacjentów, których serce jest uszkodzone z powodu przewlekłego niedokrwienia (tj. przewlekłej choroby wieńcowej), nawet jeśli nigdy nie mieli oni zawału serca lub mieli go dawno temu.
Czasami NZK występują w wyniku innych nieprawidłowości lub chorób. Należą do nich np. genetyczne choroby serca, które na skutek zaburzeń jonowych zaburzają pracę elektryczną serca i przyczyniają się do wystąpienia arytmii. Zdarza się, że objawy tego typu choroby są diagnozowane na kontrolnym EKG, ale nie zawsze tak jest. Pomocna może być historia różnych chorób kardiologicznych w najbliższej rodzinie pacjenta. Jeśli ktoś bliski był poddawany resuscytacji lub miał wszczepiony kardiowerter-defibrylator (ICD), jest to ważna wskazówka diagnostyczna.
Nagłe zatrzymanie akcji serca może również wystąpić w wyniku niewydolności serca związanej z kardiomiopatią rozstrzeniową. W tym przypadku serce zostaje poważnie uszkodzone w wyniku choroby, a jego praca jest osłabiona. Zdarza się jednak, że zatrzymanie akcji serca występuje w sercu organicznie zdrowym – u osób młodych, w tym sportowców. Każdy przypadek wymaga szczegółowej diagnostyki mającej na celu wyeliminowanie przyczyny wystąpienia NZK i zapobieżenie ewentualnym przyszłym incydentom.
Nagłe zatrzymanie krążenia – jak pomóc?
Najważniejszym objawem zatrzymania krążenia jest utrata przytomności. W zatrzymaniu krążenia, w przeciwieństwie do omdlenia krótkotrwałego, pacjent po pewnym czasie nie odzyskuje samoistnie przytomności. Pacjent ma niewykrywalne tętno i nie oddycha prawidłowo.
W przypadku zatrzymania krążenia jedynym sposobem pomocy poszkodowanemu jest natychmiastowe wezwanie pomocy i podjęcie resuscytacji. Doświadczenie i badania naukowe pokazują, że im szybciej podjęte zostaną takie działania (którego głównym elementem jest tzw. masaż zewnętrzny serca, czyli rytmiczne uciskanie mostka i klatki piersiowej), tym większe są szanse na przeżycie poszkodowanych (a więc ważne jest, aby przeszkolić jak najwięcej osób w tym zakresie, gdy tylko jest to możliwe).
Dodatkowo może być konieczna defibrylacja, czyli dostarczenie impulsu elektrycznego, który przywróci pacjentowi prawidłowy rytm serca. Warto pamiętać, że defibrylację mogą wykonywać profesjonalne służby ratunkowe, ale także AED (Automated External Defibrillator) – automatyczny defibrylator zewnętrzny. Urządzenie to, dostępne w coraz większej liczbie punktów publicznych i niepublicznych, po podłączeniu do ofiary samodzielnie analizuje rytm jego serca, instruuje osoby udzielające pomocy i w razie potrzeby wykonuje defibrylację, zabezpieczając w ten sposób ofiarę do przyjazdu karetki.
Nie czekaj – przeprowadź badania tak szybko, jak to możliwe. Pakiet testów diagnostycznych „Kontrola serca” można kupić na Medonet Market.
– AED jest więc przede wszystkim warto wiedzieć o tym urządzeniu. Wtedy naturalnym odruchem będzie szukanie jej w przypadku zdarzenia z udziałem osoby poszkodowanej w wyniku nagłego zatrzymania krążenia. Po drugie, zachowaj spokój, sięgnij po układ i przeczytaj instrukcje. Urządzenie poprowadzi nas krok po kroku; Udzielając pomocy AED, dowiadujemy się, co dalej. Warto wiedzieć, że defibrylacja zostanie wykonana przez system tylko wtedy, gdy urządzenie na podstawie swojej analizy uzna to za konieczne. W przeciwnym razie powie Ci, co robić dalej. Tak czy inaczej, użycie AED u ofiary zatrzymania krążenia na pewno nie zaszkodzi – pamiętaj o tym i nie bój się korzystać z tego systemu. NZK to stan bezpośredniego zagrożenia życia. Natychmiastowa defibrylacja i przywrócenie częstości akcji serca to często jedyna szansa na przeżycie i uniknięcie kalectwa, kalectwa! – apeluje dr Szymon Budrejko.