Wypalenie emocjonalne u dzieci w wieku szkolnym: jak je rozpoznać i przezwyciężyć

Duże obciążenie akademickie, napięty grafik zajęć pozalekcyjnych, wysokie oczekiwania ze strony dorosłych, niepewność co do przyszłości… Uczniowie gimnazjum i liceum często borykają się z wypaleniem. Jak rozpoznać znaki we wczesnych stadiach i pomóc dziecku poradzić sobie z tym problemem?

Przyczyny wypalenia emocjonalnego

Przedłużający się stres jest główną przyczyną wyczerpania emocjonalnego. Odrobina stresu ma nawet zalety, gdyż z jego pomocą uczeń uczy się nie bać się trudności, pokonywać przeszkody i osiągać swoje cele. Problemy zaczynają się, gdy stres staje się regularny. Dziecko nie ma możliwości i czasu na „restart”: nagromadzone uczucie niepokoju narasta i ostatecznie prowadzi do emocjonalnego wyczerpania, a następnie wypalenia. 

Główne przyczyny stresu u dzieci w wieku szkolnym:

  • odpowiedzialność wobec rodziców i chęć spełnienia ich oczekiwań;

  • duże obciążenie dydaktyczne (np. według ostatnich badanie, tylko 16% uczniów spędza 11–15 godzin tygodniowo przygotowując się do jednolitego egzaminu państwowego, a 36,7% poświęca 5–10 godzin tygodniowo);

  • niepewność co do przyszłości.

Lista jest długa, obejmując możliwe stresujące sytuacje w rodzinie lub np. trudności w porozumiewaniu się z rówieśnikami.

Wypalenie emocjonalne nie pojawia się z dnia na dzień. Zwykle wszystko zaczyna się od zmęczenia, które stopniowo się kumuluje, i codziennych zmartwień o oceny, relacje z rodziną, przyjaciółmi i nie tylko.

Dzieci stają się bardziej wycofane, nieaktywne i poirytowane, szybko się męczą, niczego nie chcą, spadają wyniki w nauce. W takiej sytuacji bardzo ważne jest jak najwcześniejsze dostrzeżenie prekursorów wypalenia i pomoc dziecku w radzeniu sobie z obciążeniem. 

Objawy wypalenia emocjonalnego:

Zmiany w stanie emocjonalnym

W ciągłym stresie nastolatek staje się rozdrażniony, odmawia komunikacji, odpowiada na pytania monosylabami. Z zewnątrz wydaje się, że cały czas jest w chmurach. 

Zaburzenia snu

W okresie emocjonalnego przeciążenia dzieci często zaczynają mieć problemy ze snem. Zasypiają przez długi czas, ciągle budzą się w nocy, prawie nie wstają rano.

Chroniczne zmęczenie

Dziecko nie ma sił na cały dzień, po kilku lekcjach czuje się zmęczone. Jednocześnie po długim śnie lub w weekendy poziom energii nie zostaje przywrócony.

Apatia i kunktatorstwo

Przy wypaleniu emocjonalnym dziecku trudno jest skoncentrować się na nauce, staje się niezdyscyplinowane, informacje są gorzej zapamiętywane. Student przestaje interesować się tym, co wcześniej fascynowało: hobby, komunikacja z przyjaciółmi. Utracony kontakt z kolegami z klasy.

Problemy z apetytem

Odmowa jedzenia lub odwrotnie, zwiększony apetyt powinien ostrzec rodziców, ponieważ zmiana zachowań żywieniowych sygnalizuje stres doświadczany przez ucznia. 

Jak mogę pomóc dziecku radzić sobie z wypaleniem emocjonalnym?

1. Zmniejsz ilość zajęć

Właściwe rozłożenie nakładu nauki oraz umiejętność przeplatania zajęć z rekreacją i sportem to kluczowe umiejętności, które pomogą radzić sobie z wypaleniem. Dlatego przede wszystkim powinieneś przemyśleć reżim dnia. W przypadku wyczerpania emocjonalnego należy zrezygnować z części zajęć dodatkowych, pozostawiając tylko to, co uczeń lubi i nie powoduje u niego negatywnych skutków. 

Również oczywiście rodzice powinni przeanalizować swój stosunek do sukcesu dziecka: czy mają zbyt wysokie wymagania, czy pozwalają mu nie robić w 100% wszystkiego. Takie wsparcie i zrozumienie ze strony dorosłych jest niezwykle ważne dla ucznia w trudnym emocjonalnie okresie.  

2. Uwzględnij w swoim dziennym harmonogramie obowiązkowe przerwy na odpoczynek

Czas odrabiania prac domowych można „rozbić” na bloki po 25-30 minut z pięciominutowymi przerwami na odpoczynek metodą Pomodoro. A między szkołą a korepetytorami znajdź czas na spacer na świeżym powietrzu lub uprawianie sportu. Ponadto dziecko powinno mieć przynajmniej jeden dzień wolny w tygodniu, kiedy nic nie może zrobić. Rzeczywiście, jak pokazuje praktyka, czasami rodzice zostawiają swoje dzieci bez dni wolnych. 

3. Zorganizuj swoje miejsce pracy

Onlydwa procent populacji Ziemi może jednocześnie skutecznie wykonywać więcej niż jedno zadanie, wielozadaniowość szkodzi wszystkim innym. Dlatego dziecko nie powinno być rozpraszane podczas odrabiania lekcji. Telefon musi być ustawiony w trybie cichym, iPad schowany w szufladzie, a telewizor wyłączony. 

4. Ustal wzorce snu 

W zależności od wieku uczniów w nocypowinien spać od ósmej do dziesiątej. Jednocześnie wedługEksploracja72% nastolatków śpi mniej niż siedem godzin, co powodujestres i negatywnie wpływają na zdrowie psychiczne. Aby rozwiązać problemy z zasypianiem, należy ograniczyć korzystanie z telefonu na godzinę przed snem, wymyślać rytuały niezwiązane z gadżetami, takie jak czytanie książek, komunikowanie się z rodziną, rysowanie i tak dalej.

5. Zorganizuj aktywne wakacje

Wypoczynek powinien nie tylko sprawiać przyjemność, ale także „odciążać” głowę. Sporty, wycieczki na łono natury, rekreacja kulturalna, spotkania z przyjaciółmi, hobby doskonale zwracają uwagę i dodają energii. Nie oznacza to, że warto zabronić dziecku spędzania czasu na portalach społecznościowych i oglądania programów telewizyjnych. Optymalnym kompromisem jest przestawianie się między rozrywką online a innymi rodzajami rekreacji. 

6. Zapewnij wsparcie emocjonalne

Wsparcie emocjonalne jest nie mniej ważne niż praktyczna pomoc w organizacji procesu edukacyjnego. Dziecku często brakuje pewności siebie, wierzy, że mu się nie uda, więc nie warto próbować robić wszystkiego i uzasadniać nadzieje innych.

W takiej sytuacji zadaniem rodzica jest pomóc dziecku uwierzyć w siebie. Jednocześnie dorośli powinni uzbroić się w cierpliwość i być przygotowanym na to, że na początku dziecko będzie zły i odmówi pomocy.

Wypalenie emocjonalne to poważny problem, który nie ustępuje samoistnie i wymaga maksymalnej uwagi rodziców, a czasem pomocy psychologa.

Dodaj komentarz